Thuốc tránh thai khẩn cấp là một phương pháp ngừa thai hiệu quả, giúp phụ nữ phòng tránh mang thai ngoài ý muốn trong những tình huống khẩn cấp. Đây là biện pháp phổ biến được sử dụng khi các phương pháp tránh thai khác thất bại hoặc không được sử dụng. Tuy nhiên, để hiểu và sử dụng đúng cách, bạn cần nắm rõ cơ chế hoạt động của thuốc, các loại thuốc phổ biến, cũng như tác dụng phụ và thời điểm sử dụng thích hợp. Dưới đây là những kiến thức chuyên sâu về thuốc tránh thai khẩn cấp và các thông tin quan trọng mà bạn cần biết.
Cơ chế thuốc tránh thai khẩn cấp
Thuốc tránh thai khẩn cấp hoạt động dựa trên nguyên lý ngăn chặn quá trình thụ thai sau khi quan hệ tình dục. Cơ chế hoạt động cụ thể của thuốc tùy thuộc vào thời điểm sử dụng và loại thuốc. Tuy nhiên, ba cơ chế chính được áp dụng trong tất cả các loại thuốc tránh thai khẩn cấp bao gồm:
Ngăn ngừa hoặc trì hoãn quá trình rụng trứng
Thuốc tránh thai khẩn cấp có khả năng ngăn ngừa hoặc trì hoãn sự rụng trứng. Điều này nghĩa là, nếu trứng chưa rụng, thuốc sẽ ngăn không cho trứng được giải phóng khỏi buồng trứng, do đó không có trứng để tinh trùng có thể thụ tinh. Đây là cơ chế quan trọng nhất, vì nếu không có sự rụng trứng, việc thụ thai không thể diễn ra.
Làm dày dịch nhầy cổ tử cung
Một số loại thuốc tránh thai khẩn cấp làm tăng độ đặc của dịch nhầy ở cổ tử cung. Dịch nhầy này đóng vai trò như một rào cản, ngăn chặn tinh trùng di chuyển qua cổ tử cung để gặp trứng. Khi dịch nhầy trở nên dày và khó thâm nhập, tinh trùng khó có thể tiếp cận và thụ tinh với trứng.
Xem thêm: Hướng Dẫn Dùng Thuốc Tránh Thai Hàng Ngày Đúng Giúp Đảm Bảo Sức Khoẻ
Thay đổi niêm mạc tử cung
Trong trường hợp đã xảy ra sự rụng trứng và tinh trùng đã thụ tinh, một số loại thuốc tránh thai khẩn cấp có khả năng thay đổi cấu trúc của niêm mạc tử cung (lớp lót bên trong tử cung). Điều này khiến trứng thụ tinh khó có thể bám vào và làm tổ, từ đó ngăn ngừa quá trình phát triển phôi thai. Tuy nhiên, nếu trứng đã làm tổ thành công, thuốc tránh thai khẩn cấp không có tác dụng phá thai.
Lưu ý quan trọng: Thuốc tránh thai khẩn cấp không phải là thuốc phá thai và không gây hại cho thai nhi nếu đã xảy ra quá trình làm tổ và phát triển.
Các loại thuốc tránh thai khẩn cấp
Hiện nay có nhiều loại thuốc tránh thai khẩn cấp khác nhau, nhưng chúng có thể được chia thành ba nhóm chính dựa trên thành phần hoạt chất: thuốc chỉ chứa levonorgestrel, thuốc kết hợp progesterone và estrogen, và ulipristal acetate. Mỗi loại thuốc có cơ chế hoạt động, thời gian sử dụng và hiệu quả khác nhau.
Thuốc tránh thai chỉ chứa hormone levonorgestrel
Đây là loại thuốc tránh thai khẩn cấp phổ biến nhất, thường được biết đến dưới tên thương mại như Postinor, Plan B One-Step.
– Cơ chế hoạt động: Thuốc chứa hoạt chất levonorgestrel, một dạng tổng hợp của hormone progesterone. Thuốc ngăn cản quá trình rụng trứng hoặc trì hoãn việc giải phóng trứng khỏi buồng trứng. Nếu trứng chưa rụng, levonorgestrel sẽ can thiệp vào quá trình này, ngăn tinh trùng không thể gặp trứng.
– Thời gian hiệu quả: Hiệu quả nhất nếu uống trong vòng 72 giờ (3 ngày) sau khi quan hệ tình dục không an toàn, nhưng có thể kéo dài đến 120 giờ (5 ngày). Tuy nhiên, hiệu quả giảm dần theo thời gian.
– Tỷ lệ thành công: Thuốc ngăn ngừa thai với hiệu quả 75% đến 89%, tùy thuộc vào thời điểm sử dụng. Uống càng sớm sau khi quan hệ, hiệu quả càng cao.
Xem thêm: 10 Dấu Hiệu Mang Thai Bé Trai Được Truyền Tai Có Tính Chính Xác Cao
Thuốc tránh thai kết hợp (progesterone và estrogen)
Loại thuốc tránh thai khẩn cấp này chứa cả hai loại hormone progesterone và estrogen. Đây là loại thuốc ít phổ biến hơn do gây ra nhiều tác dụng phụ hơn so với các loại khác.
– Cơ chế hoạt động: Thuốc kết hợp ngăn cản sự rụng trứng và làm thay đổi niêm mạc tử cung, ngăn trứng thụ tinh bám vào tử cung. Thuốc cũng có thể làm đặc dịch nhầy cổ tử cung, làm cản trở tinh trùng di chuyển qua cổ tử cung.
– Thời gian hiệu quả: Thuốc nên được dùng trong vòng 72 giờ sau khi quan hệ không an toàn để đảm bảo hiệu quả cao nhất.
– Tác dụng phụ: Thuốc kết hợp có thể gây nhiều tác dụng phụ hơn như buồn nôn, chóng mặt và đau đầu so với thuốc chỉ chứa levonorgestrel.
Ulipristal acetate (ella, ellaOne)
Ulipristal acetate được bán dưới tên thương mại ella hoặc ellaOne, là một loại thuốc tránh thai khẩn cấp thế hệ mới với hiệu quả cao hơn so với các loại thuốc khác.
– Cơ chế hoạt động: Ulipristal acetate là chất ức chế hormone progesterone, giúp ngăn chặn hoặc trì hoãn quá trình rụng trứng ngay cả khi sự rụng trứng đã gần xảy ra. Thuốc này có tác dụng ngăn cản thụ thai hiệu quả trong các trường hợp khẩn cấp.
– Thời gian hiệu quả: Có thể sử dụng trong vòng 120 giờ (5 ngày) sau khi quan hệ tình dục không an toàn mà không giảm hiệu quả theo thời gian.
– Hiệu quả: Thuốc ulipristal acetate có hiệu quả 85-95% nếu sử dụng đúng cách và được coi là một trong những biện pháp tránh thai khẩn cấp hiệu quả nhất hiện nay.
Xem thêm: Dấu Hiệu Dậy Thì Ở Bé Gái Và Những Thay Đổi Cơ Thể Bố Mẹ Nên Biết
Tác dụng phụ của thuốc tránh thai khẩn cấp
Mặc dù thuốc tránh thai khẩn cấp là một biện pháp an toàn và hiệu quả, nhưng vẫn có thể gây ra một số tác dụng phụ không mong muốn. Các tác dụng phụ thường nhẹ và ngắn hạn, nhưng cần được hiểu rõ để có thể xử lý kịp thời.
Buồn nôn và nôn
Buồn nôn là tác dụng phụ phổ biến nhất khi sử dụng thuốc tránh thai khẩn cấp, đặc biệt là với loại thuốc kết hợp chứa cả estrogen và progesterone. Một số phụ nữ có thể cảm thấy buồn nôn trong vài giờ sau khi uống thuốc, và trong một số trường hợp, có thể xảy ra nôn mửa. Nếu nôn trong vòng 2 giờ sau khi uống thuốc, cần phải uống thêm một viên khác để đảm bảo hiệu quả.
Chóng mặt và đau đầu
Một số phụ nữ có thể cảm thấy chóng mặt hoặc đau đầu sau khi sử dụng thuốc tránh thai khẩn cấp. Điều này thường là do sự thay đổi hormone trong cơ thể và sẽ giảm dần sau một thời gian.
Rối loạn kinh nguyệt
Thuốc tránh thai khẩn cấp có thể làm thay đổi chu kỳ kinh nguyệt. Kinh nguyệt có thể đến sớm hơn hoặc muộn hơn vài ngày, và lượng máu có thể thay đổi. Điều này là bình thường, nhưng nếu kinh nguyệt chậm quá 7 ngày, bạn nên kiểm tra thai để đảm bảo thuốc đã hiệu quả.
Đau ngực
Một số phụ nữ có thể gặp hiện tượng đau ngực hoặc căng tức ngực sau khi sử dụng thuốc, do sự thay đổi hormone estrogen và progesterone.
Ra máu nhẹ
Một số người có thể gặp tình trạng ra máu nhẹ giữa chu kỳ sau khi uống thuốc tránh thai khẩn cấp, nhưng hiện tượng này thường không kéo dài và không cần lo lắng.
Khi nào nên tham khảo ý kiến bác sĩ?
Nếu sau khi dùng thuốc tránh thai khẩn cấp bạn gặp các triệu chứng nghiêm trọng như đau ngực, khó thở, đau bụng dữ dội hoặc chu kỳ kinh nguyệt không trở lại sau 3 tuần, bạn nên liên hệ với bác sĩ để kiểm tra và được tư vấn.
Xem thêm: Bật mí 5 cách tính ngày rụng trứng để tránh thai tự nhiên, an toàn
Khi nào nên dùng thuốc tránh thai khẩn cấp?
Thuốc tránh thai khẩn cấp chỉ nên được sử dụng trong tình huống khẩn cấp khi các biện pháp tránh thai thông thường không được sử dụng hoặc thất bại. Dưới đây là những tình huống cụ thể:
Quan hệ tình dục không bảo vệ
Nếu bạn quan hệ tình dục mà không sử dụng bất kỳ biện pháp tránh thai nào, thuốc tránh thai khẩn cấp có thể giúp ngăn ngừa thai ngoài ý muốn.
Bao cao su bị rách hoặc tuột
Nếu bao cao su bị rách, thủng hoặc tuột trong quá trình quan hệ, bạn có thể sử dụng thuốc tránh thai khẩn cấp để tránh nguy cơ mang thai.
Quên uống thuốc tránh thai hàng ngày
Nếu bạn quên uống thuốc tránh thai hàng ngày quá 2 ngày, thuốc tránh thai khẩn cấp có thể là lựa chọn để bù đắp và ngăn chặn sự rụng trứng trong thời gian đó.
Bị tấn công tình dục
Trong trường hợp bị cưỡng hiếp hoặc tấn công tình dục mà không có biện pháp bảo vệ, thuốc tránh thai khẩn cấp có thể được sử dụng để ngăn ngừa việc mang thai ngoài ý muốn.
Xem thêm: Bao Cao Su Dành Cho Nữ: CácH Sử Dụng Và Những Lưu Ý
Kết luận
Thuốc tránh thai khẩn cấp là một phương pháp hiệu quả và an toàn để ngăn ngừa thai trong những tình huống khẩn cấp. Tuy nhiên, thuốc không nên được sử dụng thường xuyên mà chỉ nên dùng trong những trường hợp thực sự cần thiết. Việc sử dụng thuốc đúng cách, hiểu rõ cơ chế hoạt động và các tác dụng phụ sẽ giúp bạn bảo vệ sức khỏe sinh sản một cách an toàn và hiệu quả. Nếu có bất kỳ thắc mắc nào, hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc chuyên gia y tế để có thông tin chính xác nhất.
